"Jeśli umiecie diagnozować radość dziecka i jej natężenie,
musicie dostrzec, że najwyższą jest radość pokonanej trudności,
osiągniętego celu, odkrytej tajemnicy.
Radość tryumfu i szczęście samodzielności, opanowania, władania."
Janusz Korczak
SLI – specyficzne zaburzenia językowe
SLI czyli specyficzne zaburzenia językowe, które w skrócie określane są mianem SLI (Specific Language Impairment) to trudności w przyswajaniu przez dzieci języka ojczystego, pomimo faktu, że dziecko rozwija się całkowicie prawidłowo, zarówno pod względem fizycznym, jak i poznawczym.
Oznacza to, że przyczyn SLI nie powinno doszukiwać się w:
- nieprawidłowym rozwoju układu nerwowego,
- uszkodzeniach i zaburzeniach słuchu,
- zaburzeniach psychicznych,
- występowaniu autyzmu,
- nieprawidłowej budowie i sprawności narządów artykulacyjnych.
Warto wspomnieć, że przyczyną SLI nie jest również zaniedbanie dziecka. Zachowanie rodziców, ich działanie, podobnie jak działanie środowiska, w którym przebywa dziecko, nie wywołuje SLI.
Specyficzne zaburzenia językowe pojawiają się z przyczyn nierozpoznanych. O zaburzeniu tym mówi się w momencie, gdy deficyty językowe u dziecka przekładają się na jego funkcjonowanie zarówno wśród rówieśników, jak i w szkole, narażając tym samym dziecko na wiele przykrości.
Występowanie specyficznych zaburzeń językowych nie ma jasno określonych przyczyn. Badacze uważają, że powodem SLI może być nietypowe działanie układu nerwowego, uniemożliwiające przetwarzanie językowe na takim poziomie, jak u dzieci zdrowych. Być może na takie funkcjonowanie układu nerwowego nakładają się inne czynniki, dotąd nieznane. Istnieje prawdopodobieństwo, że SLI jest dziedziczne.
Objawy SLI
Do najczęstszych i najwcześniej występujących objawów SLI należą m.in.:
- słabe gaworzenie (świadome wydawanie przez dziecko dźwięków),
- niski w stosunku do innych dzieci zasób fonemowy, co przekłada się na późniejszy rozwój mowy.
Należy zaznaczyć, że dziecko z SLI może przejawiać różne objawy tego zaburzenia. Jedne np. komunikują się przy pomocy gestów, inne używają dźwiękonaśladownictwa, a jeszcze inne tworzą zdania niepoprawne gramatycznie.
Dzieci w wieku szkolnym, borykające się ze specyficznymi trudnościami językowymi, mogą:
- stosować słowa o specyficznym brzmieniu,
- mieć wadę wymowy,
- mieć problemy z fleksją i składnią oraz z doborem słownictwa w rozmowie.
Warto wiedzieć, że przy SLI występują trudności z:
- semantyką (znaczeniem słów), a co za tym idzie – dobieraniem odpowiednich słów,
- różnicowaniem słów o podobnym brzmieniu,
- rozumieniem,
- poprawną wymową,
- fleksją i składnią,
- tworzeniem opowiadań,
- tworzeniem wypowiedzi.
Powyższe trudności mogą występować z różnym nasileniem.
W jaki sposób stymulować mowę dziecka?
Już we wczesnym dzieciństwie rodzice mogą podjąć się stymulacji rozwoju mowy swojego dziecka, zaczynając od interakcji poprzez:
- częste, wyraźne mówienie do dziecka,
- czytanie bajek,
- włączanie się w "dialog" z dzieckiem, gdy wydaje ono dźwięki,
- wskazywanie i nazywanie różnych przedmiotów, czynności,
- opisywanie obrazków,
- zachęcanie dziecka do wydawania dźwięków,
- naśladowanie dziecka, gdy gaworzy,
- dźwiękonaśladownictwo.
SLI a opóźniony rozwój mowy
Opóźniony rozwój mowy - O opóźnionym rozwoju mowy mówimy, kiedy kompetencje językowe u dziecka nie wykształciły się w ogóle lub wykształciły się w stopniu niewystarczającym, aby efektownie porozumiewać się z innymi. Czyli pewien etap rozwoju mowy dziecka nie pojawił się w czasie powszechnie uznanym za właściwy, a wystąpił u rówieśników. Przeważnie tę normę rozwojową stanowi większość dzieci w danym wieku.
Oba zaburzenia są często ze sobą mylone. Dzieje się tak, ponieważ charakteryzują się podobnymi objawami. W obu przypadkach dziecko ma niewielki zasób słownictwa, a komunikacja jest w znacznym stopniu ograniczona. Zarówno w ORM, jak i w SLI nie jest łatwo znaleźć przyczynę wystąpienia zaburzenia.
Jakie są więc różnice między opóźnionym rozwojem mowy a SLI? W przypadku ORM, u dziecka, które mówiło niewiele, po kilku miesiącach może nastąpić znaczna poprawa – może pojawić się u niego znacznie większy zasób słów, a jego mowa zacznie rozwijać się. U dziecka z SLI – nawet jeśli mowa zacznie się rozwijać, to w późniejszych latach nadal będą widoczne deficyty językowe. Dziecko będzie przyswajać nowe słowa i tworzyć wypowiedzi, jednak ich jakość w porównaniu do innych dzieci będzie na niższym poziomie. Warto zauważyć, że w przypadku opóźnionego rozwoju mowy przyczyn można doszukiwać się np. w wadach słuchu i innych zaburzeniach rozwojowych.
Bibliografia:
- Czaplewska E., Kochańska M., Maryniak A., Haman E., Smoczyńska M., SLI – specyficzne zaburzenia językowe. Poradnik dla rodziców i nauczycieli, Warszawa 2014,
- Krasowicz-Kupis G., (2012), SLI i inne zaburzenia językowe, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne,
- Leonard L. B. (2006), SLI. Specyficzne zaburzenie rozwoju językowego, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Wioletta Ryłko