"Gdyby na wielkim świecie
zabrakło uśmiechu dziecka,
byłoby ciemno i mroczno, ciemniej
i mroczniej niż podczas nocy bezgwiezdnej
i bezksiężycowej
- mimo wszystkich słońc,
gwiazd i sztucznych reflektorów."
- Julian Ejsmond
Kiedy warto udać się do logopedy?
Często spotykamy się z pytaniem, kiedy należy zgłosić się z dzieckiem do logopedy? Otóż należy zgłosić się zawsze, gdy mamy wątpliwości dotyczące prawidłowej wymowy dziecka.
- Gdy tylko mamy jakiekolwiek wątpliwości czy dziecko dobrze słyszy.
- Gdy podczas artykulacji głosek /ś, ź, ć, dź/, /s, z, c, dz/, /sz, ż, cz, dż/, /t, d, n/ dziecko wsuwa język między zęby.
- Gdy dziecko zniekształca głoski, zastępuje je innymi, mowa jest niewyraźna.
- Gdy utrzymuje się rozwojowa niepłynność mówienia, dziecko często zacina się, powtarza sylaby.
Wady wymowy:
Wada wymowy to niemożność wymawiania jednego, kilku lub kilkunastu dźwięków. Najczęściej objawia się zniekształceniami, zastępowaniem lub opuszczaniem głosek.
Zaburzenia mowy:
Zaburzenia mowy to nieprawidłowości, które powodują kłopoty z prawidłowym wysławianiem się i wymawianiem poszczególnych głosek. Dolegliwość ta obejmuje również wady mowy oraz używanie niewłaściwych słów. Zatem mają związek z płynnością mowy, fonacją, tonem głosu. Zaburzenia mowy powodują utrudnione rozumienie przekazu.
Najczęstsze wady wymowy:
- Sygmatyzm (seplenienie) – nieprawidłowa artykulacja głosek /s,z,c,dz/, /ś,ź,ć,dź/, /sz,ż,cz,dż/, najczęstszym zaburzeniem w obrębie tych głosek jest seplenienie międzyzębowe, polegające na artykulacji głosek z wsuniętym między zęby językiem, może to dotyczyć również głosek /t,d,n/. Najczęstsze przyczyny to m.in. krótkie wędzidełko podjęzykowe, przerost języka lub brak jego pionizacji, połykanie niemowlęce, nieprawidłowe nawyki ruchowe w obrębie narządów mowy, nieprawidłowy tor oddychania, wady zgryzu, obniżona sprawność aparatu artykulacyjnego.
- Rotacyzm (reranie) – nieprawidłowa artykulacja głoski /r/, zamienianie jej na głoskę /l/ lub /j/, lub pomijanie głoski /r/ w wymowie. Najczęstszym zaburzeniem w realizacji głoski /r/ jest wymawianie tylnojęzykowe, tzw. "francuskie r" oraz jednouderzeniowe – bez wibracji języka. Do przyczyn należy zaliczyć m. in. skrócone wędzidełko podjęzykowe, nietypowy kształt języka, makroglosja, płaskie nawykowe układanie języka, połykanie niemowlęce, porażenia mięśni języka, nieprawidłowe wzory wymowy otoczenia, zbyt wczesne zmuszanie dziecka do wytworzenia wibracji czubka języka.
- Gammacyzm i kappacyzm – nieprawidłowa realizacja głosek /k,g/, zamienianych najczęściej na /t,d/. Wiąże się to m. in. z obniżoną sprawnością oraz napięciem języka, nieprawidłowymi nawykami ruchowymi związanymi z niewłaściwymi ułożeniem języka w jamie ustnej np. z powodu ciągłych stanów zapalnych migdałków.
- Lambdacyzm – nieprawidłowa artykulacja głoski /l/, najczęściej zamieniana na /j/, lub pomijana w wymowie. Wśród przyczyn wymienia się skrócone wędzidełko podjęzykowe, przerost języka lub jego nietypowe kształty, obniżenie sprawności języka oraz zbyt długo utrzymujące się połykanie infantylne.
- Tetacyzm – nieprawidłowa artykulacja głosek /t, d, n/. Ściśle związana z nawykiem dotylnego układania języka z powodu ssania kciuka, ogólną niesprawnością języka, możliwymi jego porażeniami.
- Betacyzm – nieprawidłowa wymowa głoski /p, b/. Do prawdopodobnych przyczyn zalicza się: osłabione zwarcie warg, dysfunkcje oddychania, tyłozgryz.
- Mowa bezdźwięczna – nieprawidłowa realizacja cechy dźwięczności. Do jej możliwych przyczyn należy: niedosłuch, nieprawidłowości w budowie krtani, niedowłady mięśni głosowych, dysfunkcja oddychania, rozszczepy, a także obniżona wrażliwość słuchu fonematycznego.
- Jąkanie – jest to niepłynność mowy, która pojawia się wraz z rozwojem mowy dziecka (dziecko jąka się odkąd zaczęło mówić), albo w trakcie rozwoju mowy(mówiło prawidłowo i zaczęło się jąkać). Zdarza się, że dziecko w wieku przedszkolnym zaczyna się zacinać, jąkać i nagle to zaburzenie mija samoistnie bez żadnej interwencji. W takim przypadku mówimy o "rozwojowej niepłynności mówienia" lub o "jąkaniu fizjologicznym". Wynika ono z tego, że dochodzi do nagłego skoku w tempie rozwoju mowy, dziecko chce dużo powiedzieć, a możliwości poznawcze i artykulacyjne na to nie pozwalają. Najczęściej takie zaburzenie mija po ok. pół roku. Jeśli proces ten przedłuża się i dziecko ma coraz większe trudności z płynnym mówieniem, mówimy wówczas o jąkaniu wczesnodziecięcym, które wymaga terapii.
- Rynolalia (nosowanie) – zakłócenie w realizacji ustność - nosowość. Można wyróżnić nosowanie otwarte (przyczyny: wady budowy nosogardzieli, rozszczepy całkowite i podśluzówkowe, wrodzone krótkie podniebienie miękkie, niedosłuch, nieprawidłowe nawyki i wzorce wymowy), nosowanie zamknięte (przyczyny: nieprawidłowa budowa przegrody nosa, polipy, guzy, infekcje), nosowanie mieszane (m.in. przerost trzeciego migdałka).
Bibliografia:
- Antos D., Demel G., Styczek I. (1978), Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy, Warszawa: WSiP.Jastrzębowska G. (1998), Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej, Opole: Uniwersytet Opolski.
- Mierzejewska H., Emiluta-Rozya D. (2000), Projekt zestawienia form zaburzeń mowy. Logopedia, 28.
- Pruszewicz A. (1992), Foniatria kliniczna, Warszawa: PZWL.
Ludzie zdjęcie utworzone przez pressfoto - pl.freepik.com
Wioletta Ryłko
